احکام

وقت نماز دلیل شیعه در مورد وقت نماز س۸. دلیل مذهب شیعه در مورد وقت نمازهای روزانه چیست؟ همان گونه که می دانید اهل سنت، با داخل شدن وقت نماز عشا، نماز مغرب را قضا می دانند و همچنین در مورد نماز ظهر و عصر هم به همین ترتیب است. لذا معتقدند که وقتی وقت نماز عشا داخل شد و امام جماعت برای خواندن آن بپاخاست، مأموم نمی تواند همراه او، نماز مغرب را بخواند و نماز مغرب و عشا را در یک زمان به جا آورد. ج. دلیل شیعه، اطلاق آیات قرآنی و سنّت شریف است، به اضافه روایاتی که به خصوص دلالت بر جواز جمع دارند. نزد اهل سنت هم روایاتی وجود دارد که دلالت بر جواز جمع بین دو نماز در وقت یکی از آن دو می کند. وقت نماز عصر س۹. با توجه به این که آخر وقت نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزدیک مغرب است به مقداری که برای خواندن نماز عصر به آن نیاز است، می خواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چیست؟ آیا مراد زمان غروب خورشید است یا زمانی که اذان مغرب طبق افق هر مکانی گفته می شود؟ ج. وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است. فاصله زمانی بین غروب خورشید و اذان مغرب س۱۰. فاصله زمانی بین غروب خورشید و اذان مغرب چند دقیقه است؟ ج. ظاهر این است که با اختلاف فصل های سال تفاوت می کند. تأخیر عمدی نماز مغرب و عشا س۱۱. من تا دیر وقت سر کارم هستم، به طوری که ساعت یازده شب به منزل بر می گردم و در هنگام کارهم به خاطر کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشا را ندارم. آیا خواندن نماز مغرب و عشا بعد از ساعت یازده شب صحیح است؟ ج. اگر از نصف شب به تأخیر نیفتد، اشکال ندارد، ولی تلاش کنید که از ساعت یازده شب به تأخیر نیفتد بلکه تا می توانید نماز را در اول وقت آن بخوانید. یک رکعت نماز در وقت س۱۲. چه مقدار از نماز اگر در وقت ادا واقع شود، نیت ادا صحیح است؟ در صورت شک در این که این مقدار، داخل وقت واقع شده یا خیر، وظیفه چیست؟ ج. وقوع یک رکعت نماز در داخل وقت برای این که نماز، ادا محسوب شود، کافی است و در صورت شک در این که وقت لااقل به مقدار یک رکعت باقی است یا خیر، نماز را به قصد مافی الذمّه بخوانید. میزان اعتماد به جدول اوقات شرعی س۱۳. سفارتخانه ها و کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران در خارج، جدول های زمانی برای تعیین اوقات شرعی پایتخت ها و شهرهای بزرگ تهیه می کنند. سؤال این است که تا چه مقدار می توان به این جدولها اعتماد کرد؟ ج. معیار در احراز دخول وقت، حصول اطمینان برای مکلّف است، و اگر برای او اطمینان به مطابقت این جدولها با واقع حاصل نشود، باید احتیاط نموده و صبر کند تا یقین به داخل شدن وقت شرعی نماید. فجر صادق و کاذب س۱۴. نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چیست؟ و نمازگزار در این مورد چه تکلیفی دارد؟ ج. معیار شرعی در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخیص مکلّف است. تأخیر نماز جماعت س۱۵. مسئولین یکی از دبیرستان های تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمی قبل از شروع درسهای شیفت عصر اقامه می کنند. علت تأخیر، این است که درسهای شیفت صبح، چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر شرعی تعطیل می شود و نگهداشتن دانش آموزان تا ظهر شرعی مشکل است. با توجه به اهمیت اقامه نماز در اول وقت، نظر شریف خود را در این باره بیان فرمایید. ج. تأخیر نماز جماعت برای این که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با این فرض که در اول وقت در مدرسه نیستند، اشکال ندارد.

احکام

اهمیّت و شرایط نماز

 

سبک شمردن نماز

س۱. کسی که عمداً نماز را ترک کند یا سبک بشمارد، چه حکمی دارد؟

ج. نمازهای روزانه ای که در پنج نوبت خوانده می شود، از واجبات بسیار مهم شریعت اسلامی بوده و بلکه ستون دین است و ترک یا سبک شمردن آن شرعاً حرام و موجب استحقاق عقاب است.

 

فاقد الطهورین

س۲. آیا بر کسی که آب و چیزی که تیمّم بر آن صحیح است، در اختیار ندارد (فاقد الطهورین)، نماز واجب است؟

ج. بنا بر احتیاط، نماز را در وقت بخواند و بعد از وقت با وضو یا تیمّم قضا نماید.

 

موارد عدول در نماز واجب

س۳. به نظر شریف جناب عالی، موارد عدول در نماز واجب کدام است؟

ج.
عدول در موارد زیر واجب است:
۱. از نماز عصر به نماز ظهر، در صورتی که در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است.
۲. از نماز عشا به نماز مغرب اگر در بین نماز عشا متوجه شود که نماز مغرب را نخوانده است و از محل عدول هم نکرده باشد.
۳. اگر دو نماز قضایی که در ادای آن هاترتیب معتبر است، بر عهده او باشد و بر اثر فراموشی قبل از ادای نماز اول به خواندن نماز دوم مشغول شود.

و عدول در موارد زیر مستحبّ است
۱. از نماز ادا به نماز قضای واجب، در صورتی که بر اثر آن وقت فضیلت ادا فوت نشود۲. از نماز واجب به مستحبّ برای درک ثواب نماز جماعت
۳. از نماز واجب به نافله در ظهر روز جمعه برای کسی که قرائت سوره جمعه را فراموش کرده و به جای آن سوره دیگری را خوانده و به نصف رسیده و یا از آن گذشته است. البته در این مورد اگرچه عدول برای درک ثواب قرائت سوره جمعه موافق احتیاط استحبابی است لکن می تواند آن سوره را رها کند و سوره جمعه را بخواند.

 

قصد قربت در جمع بین نماز ظهر و نماز جمعه

س۴. نمازگزاری که می خواهد در روز جمعه بین نماز جمعه و ظهر جمع نماید، آیا باید برای هر یک بدون قصد وجوب، فقط قصد قربت کند، یا این که برای یکی از آن دو هم قصد قربت نماید و هم قصد وجوب و برای دیگری فقط قصد قربت نماید و یا این که باید برای هر دو هم قصد وجوب کند و هم قصد قربت؟

ج. در هر یک از آن دو قصد قربت کافی است و قصد وجوب در هیچ کدام واجب نیست.

 

خونریزی از دهان یا بینی در کل وقت نماز

س۵. اگر خونریزی از دهان یا بینی از اول وقت نماز تا نزدیک آخر آن ادامه داشته باشد، نماز چه حکمی دارد؟

ج. اگر تطهیر بدن ممکن نباشد و بترسد وقت نماز فوت شود، نماز را در همان حالت بخواند.

 

آرامش بدن هنگام خواندن ذکرهای مستحبّی نماز

س۶. آیا هنگام خواندن ذکرهای مستحبّی نماز، آرامش کامل بدن واجب است یا خیر؟

ج. فرقی بین ذکر واجب و مستحبّ در وجوب استقرار و آرامش بدن نیست. بلی، گفتن ذکر به قصد ذکر مطلق در حال حرکت اشکال ندارد.

 .

خروج بی اختیار بول از مریض در هنگام نماز

س۷. برای بعضی از افراد در بیمارستان لوله هایی به نام سوند برای خروج بول قرار می دهند که در این صورت بول بدون اختیار از مریض در حالت خواب یا بیداری و یا در بین نماز خارج می شود، امیدواریم به این سؤال پاسخ فرمایید: آیا این فرد باید دوباره نماز را در وقت دیگری بخواند یا نمازی که در آن حالت خوانده، کافی است؟

ج. اگر در آن حالت نماز را طبق وظیفه شرعی و فعلی خود خوانده، صحیح است و اعاده و قضای آن واجب نیست

احکام

نماز قضا

 

جهل به احکام غسل

س ۱۸۷. من تا سن هفده سالگی با مسأله ی احتلام و غسل و مانند آن آشنا نبودم، و از کسی هم درباره آن ها چیزی نشنیده بودم، و خودم هم معنای جنابت و وجوب غسل را نمی فهمیدم، لذا نماز و روزه ام تا این سن اشکال دارد، امیدوارم وظیفه ی مرا بیان فرمایید.

ج. همه ی نمازهایی را که در حال جنابت خوانده اید، باید قضا کنید؛ ولی روزه ای را که در حال جنابت بدون علم به اصل جنابت گرفته اید، صحیح و مجزی است، و قضا ندارد.

 

ترک نماز و جبران آن

س ۱۸۸. متأسفانه من در گذشته بر اثر نادانی و ضعف اراده مبتلا به عمل شنیع استمنا بودم، لذا گاهی نماز نمی خواندم که مدت دقیق آن را به یاد ندارم. نماز نخواندن من به صورت مستمر نبوده، بلکه مربوط به زمانی است که جنب بودم و غسل نکرده ام که گمان می کنم حدود شش ماه باشد. تصمیم گرفته ام نمازهایم در این مدت را قضا کنم، آیا قضای آن ها واجب است یا خیر؟

ج. هر مقدار از نمازهای روزانه ای را که می دانید انجام نداده اید، و یا در حال جنابت خوانده اید، قضای آن بر شما واجب است.

 

نیت نماز قضا در انجام آن

س ۱۸۹. شخصی که نمی داند نماز قضا بر ذمّه اش هست یا خیر، اگر نماز مستحبّی یا نافله بخواند، بر فرض که نماز قضا داشته باشد، آیا به عنوان نماز قضای او محسوب می شود؟

ج. نوافل و نمازهای مستحبّ به جای نماز قضا محسوب نمی شوند، و اگر نماز قضا بر عهده او باشد، واجب است که آن را به نیت نماز قضا بخواند.

 

علامت بلوغ

س ۱۹۰. من حدود شش ماه است که به سن تکلیف رسیده ام. چند هفته قبل از رسیدن به آن سن، فکر می کردم تنها علامت بلوغ، تمام کردن پانزده سال هجری قمری است. ولی اکنون کتابی راجع به علامت های بلوغ پسران خواندم که در آن علامت های دیگری برای بلوغ ذکر شده که در من وجود دارند، ولی زمان پیدایش آن ها را نمی دانم. آیا در حال حاضر قضای نماز و روزه بر عهده من هست یا خیر؟ با توجه به این که من گاهی نماز می خواندم و ماه رمضان سال گذشته را به طور کامل روزه گرفته ام، وظیفه من در این باره چیست؟

ج. قضای همه نمازها و روزه هایی که یقین به فوت آن ها پس از رسیدن به سنّ بلوغ و تکلیف شرعی دارید، واجب است.

 

غسل باطل

س ۱۹۱. اگر شخصی در ماه مبارک رمضان سه بار غسل جنابت کند، مثلاً در روزهای بیستم، بیست و پنجم و بیست و هفتم غسل نماید، و بعد یقین کند که یکی از آن غسلها باطل بوده است، نماز و روزه ی او چه حکمی دارد؟

ج. روزه اش صحیح است، ولی بنا بر احتیاط، قضای نمازها به طوری که یقین به فراغتِ ذمّه پیدا کند، واجب است.

 

س ۱۹۲. شخصی بر اثر جهل به حکم شرعی، مدتی ترتیب را در غسل رعایت نکرده است، نماز و روزه ی او چه حکمی دارد؟

ج. اگر غسل را به نحوی انجام داده که شرعاً باطل است، قضای نمازهایی که در این حالت با حدث اکبر خوانده، واجب است. ولی روزه اش، اگر در آن هنگام اعتقاد به صحّت غسل خود داشته، محکوم به صحّت است.

 

کیفیت خواندن نمازهای قضا

س ۱۹۳. کسی که قصد دارد نماز قضای یک سال را بخواند، چگونه باید آن را انجام دهد؟

ج. می تواند با یکی از نمازها شروع کند و به ترتیبی که نمازهای پنجگانه یومیه را می خواند، آن را ادامه دهد.

 

س ۱۹۴. شخصی مدت زیادی نماز قضا بر عهده دارد، آیا می تواند آن ها را به ترتیب زیر به جا آورد؟
۱. مثلاً بیست بار نماز صبح بخواند.
۲. هر یک از نماز ظهر و عصر را بیست بار بخواند.
۳. هر یک از نماز مغرب و عشا را بیست بار بخواند و تا یک سال به همین صورت ادامه دهد.

ج. قضای نمازها به ترتیب مذکور اشکال ندارد.

 

کیفیت اقامه ی نماز شخص مفلوج

س ۱۹۵. شخصی از ناحیه سر مجروح شده و قسمتی از مغز وی آسیب دیده که بر اثر آن دست و پای چپ و زبانش فلج گشته است. همچنین نماز را فراموش کرده و قادر به یادگیری آن نیست، ولی می تواند اجزای نماز را با خواندن از کتاب و یا شنیدن از نوار، تشخیص دهد. در حال حاضر وی در رابطه با نماز دو مشکل دارد، یکی این که قدرت تطهیر محل بول و وضو گرفتن را ندارد، دوم این که در قرائت نماز مشکل دارد. تکلیف او چیست؟ همچنین نسبت به نمازهایی که تقریباً به مدت شش ماه از او فوت شده است، چه حکمی دارد؟

ج. اگر بتواند هرچند با کمک دیگران، وضو بگیرد، یا تیمّم نماید، واجب است که نماز را به هر نحوی که می تواند بخواند، اگرچه با شنیدن از نوار یا خواندن از روی نوشته و مانند آن باشد. و در مورد طهارت بدن، اگر قدرت بر تطهیر آن هرچند به کمک دیگران ندارد، با همان بدن نجس نماز بخواند، و نمازش صحیح است. قضای نمازهای گذشته ای هم که از وی فوت شده، واجب است، مگر نمازهایی که بر اثر بیهوشی که در تمام وقت نماز ادامه داشته، از او فوت شده باشد.

 

تدارک نمازهای قضا شده

س ۱۹۶. در دوران جوانی نمازهای ظهر و عصر من بیشتر از نمازهای مغرب و عشا و صبح قضا شده اند که پشت سر هم بودن و تعداد و ترتیب آن ها را نمی دانم. آیا در این مورد باید نماز دوره ای خوانده شود؟ و نماز دوره ای چیست؟ امیدواریم توضیح فرمایید.

ج. در نماز قضا مراعات ترتیب ـ غیر از ظهر و عصر و مغرب و عشا از یک روز ـ واجب نیست و خواندن مقداری که یقین به قضا شدن آن دارید کافی است و دوره کردن به معنای تکرار نماز برای احراز ترتیب بر شما واجب نیست.

 

قضای نمازهای بی وضو

س ۱۹۷. گاهی پس از ازدواج مایعی از من خارج می شد که اعتقاد به نجس بودن آن داشتم. لذا به نیت غسل جنابت غسل کرده و نمازم را بدون وضو می خواندم. در رساله های عملیه این مایع، مذی نامیده شده است. اکنون نمی دانم نمازهایی را که بدون وضو و بی آن که جنب باشم با غسل جنابت خوانده ام، چه حکمی دارد؟

ج. قضای همه نمازهایی که بعد از خروج آن مایع، بدون وضو و با غسل جنابت خوانده اید، واجب است.

 

کافرِ تازه مسلمان و نمازهای قبل

س ۱۹۸. کافری پس از مدتی اسلام آورده است، آیا قضای نماز و روزه هایی که انجام نداده، واجب است؟

ج. واجب نیست.

 

کمونیست های تائب و عبادات قضا شده

س ۱۹۹. بعضی از افراد بر اثر تبلیغات گمراه کننده کمونیست ها چندین سال نماز و واجبات خود را ترک کرده اند، ولی بعد از پیام تاریخی امام راحل به سران شوروی سابق پی به اشتباه خود بردند و به سوی خداوند توبه نموده اند، آن ها در حال حاضر قادر به قضای همه آن نمازها و روزه ها نیستند، وظیفه آن ها چیست؟

ج. بر آنان واجب است که نمازها و روزه های فوت شده را به هر مقدار که قدرت دارند، قضا و هر مقداری که قادر نیستند وصیت نمایند.

 

ترکه ی میت و قضای نماز و روزه

س ۲۰۰. شخصی فوت کرده و قضای روزه ی ماه مبارک رمضان و نماز بر عهده اوست، و فرزند ذکوری هم ندارد. مقداری مال به جا گذاشته که برای قضای یکی از نماز و روزه کفایت می کند. در این صورت قضای نماز مقدم است یا روزه؟

ج. ترجیحی بین نماز و روزه نیست، و بر ورثه واجب نیست که ما ترک وی را صرف قضای نماز و روزه او نمایند، مگر آن که در این باره وصیت کرده باشد، که در این صورت باید به وصیت او در اجیر گرفتن از ثلث ترکه برای قضای نماز و روزه اش به هر مقدار که کفایت می کند، عمل کنند.

 

نمازهای یومیه و آیات و شکسته ی قضا شده

س ۲۰۱. من در اکثر اوقات، نماز خود را خوانده و در صورت فوت شدن نماز، آن را قضا کرده ام، این نمازهای فوت شده هم مواردی بوده که یا من خواب مانده ام و یا بدن و لباسم نجس بوده و در تطهیر آن ها کوتاهی کرده ام. مقدار نمازهای قضا شده ی یومیه، آیات و قصر را که بر عهده من است، چگونه محاسبه نمایم؟

ج. قضای نمازهایی که یقین به فوت شدن آن ها دارید، کافی است، و از این مقدار هر کدام را که یقین دارید نماز قصر یا آیات بوده، باید بر وفق یقین خود آن ها را به جا آورید، و بقیه را به عنوان قضای نمازهای یومیه بخوانید، و چیزی بیشتر از این مقدار بر شما واجب نیست.

احکام

مبطلات نماز

 

ذکر شهادت به ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) در تشهد

س ۱۶۴. آیا نماز با ذکر شهادت به ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) در تشهد، باطل می شود؟

ج. نماز و از جمله تشهد را همان طور که مراجع عظام شیعه (کثّرالله امثالهم) در رساله های عملیّه بیان نموده اند بخوانید و چیزی بر آن اضافه نکنید هرچند که کلام حق و صحیحی باشد.

 

ریا در عبادت و علاج آن

س ۱۶۵. شخصی در عبادات خود مبتلا به ریا است، و در حال حاضر با نفس خود مبارزه می کند، آیا این عمل وی نیز ریا محسوب می شود؟ چگونه می توان از ریا دوری کرد؟

ج. هر عملی که برای خدا انجام گیرد از جمله مبارزه با ریا، ریا محسوب نمی شود؛ و برای رهایی از ریا، باید در عظمت خداوند متعال و ضعف و احتیاج دیگران به خداوند تفکر نماید؛ و همچنین در بندگی خود و دیگر مردم برای خداوند تبارک و تعالی اندیشه کند.

 

گفتن آمین در نماز جماعت برادران اهل سنت

س ۱۶۶. هنگام شرکت در نماز جماعت برادران اهل سنت، بعد از قرائت سوره حمد توسط امام جماعت، کلمه «آمین» با صدای بلند و به صورت دسته جمعی گفته می شود، این کار چه حکمی دارد؟

ج. اگر مقتضای تقیه، گفتن آمین باشد، اشکال ندارد، و در غیر این صورت جایز نیست.

 

بلند کردن صدا ی قرائت نماز برای آگاه کردن دیگران

س ۱۶۷. گاهی هنگام خواندن نماز واجب متوجه کودکی می شویم که در حال انجام کار خطرناکی است، آیا جایز است بعضی از کلمات سوره حمد یا سوره دیگر یا بعضی از ذکرها را بلند بخوانیم تا کودک یا کسانی که در خانه هستند، متوجه شوند؛ و خطر رفع گردد؟ اگر هنگام قیام نماز دست یا ابرو را برای فهماندن چیزی به کسی و یا در جواب سؤال او تکان دهیم، آن نماز چه حکمی دارد؟

ج. اگر بلند کردن صدا هنگام قرائت آیات یا ذکرهای نماز برای آگاه کردن دیگران، موجب خروج از هیأت نماز نشود، اشکال ندارد. مشروط به این که قرائت و ذکر به نیت قرائت و ذکر باشد، و حرکت دادن دست یا چشم و ابرو اگر مختصر و به نحوی باشد که با استقرار و آرامش و یا هیأت نماز منافات نداشته باشد، موجب بطلان نماز نمی گردد.

 

خندیدن در نماز

س ۱۶۸. آیا اگر کسی هنگام نماز به خاطر یادآوریِ حرف خنده دار یا پیدایش حالت خنده آوری بخندد، نمازش باطل می شود یا خیر؟

ج. اگر خنده با صدا (یعنی قهقهه) و عمدی باشد، نماز باطل است.

 

مالیدن دست ها به صورت بعد از قنوت

س ۱۶۹. آیا مالیدن دست ها به صورت بعد از قنوت در حال نماز، موجب بطلان آن می گردد، و در صورتی که نماز را باطل کند، آیا معصیت و گناه محسوب می شود؟

ج. کراهت دارد، ولی نماز را باطل نمی کند.

 

بستن چشم ها در نماز

س ۱۷۰. آیا بستن چشم ها در نماز به این دلیل که باز بودن آن ها فکر انسان را از نماز باز می دارد، جایز است؟

ج. بستن چشم ها در نماز مانع شرعی ندارد، گر چه در غیر رکوع مکروه می باشد.

 

تصورات در حال نماز

س ۱۷۱. من گاهی در هنگام نماز به یاد حالت های ایمانی و معنوی که در دوران جنگ با نظام کافر بعثی داشتم می افتم، که باعث افزایش حالت خشوع من می شود، آیا این کار نماز را باطل می کند؟

ج. به صحّت نماز ضرر نمی زند.

 

قهر دو مؤمن بیش از سه روز

س ۱۷۲. آیا ادامه ی قهر و دشمنی بین دو نفر، تا مدت سه روز موجب بطلان نماز و روزه آن ها می گردد؟

ج. وقوع دشمنی و قهر بین دو نفر، نماز و روزه را باطل نمی کند، گرچه این عمل شرعاً مذموم است

احکام

اذان و اقامه

 

اذان قبل از دخول وقت

س۱۱۳. در روستای ما مؤذن همیشه اذان صبح را در ماه مبارک رمضان چند دقیقه قبل از وقت می گوید تا مردم بتوانند تا وسط یا آخر اذان به خوردن و آشامیدن ادامه دهند، آیا این کار صحیح است؟

ج. اگر گفتن اذان، مردم را به اشتباه نیندازد، و به عنوان اعلام طلوع فجر نباشد، اشکال ندارد.

 

اذان دسته جمعی در معابر عمومی

س۱۱۴. بعضی از افراد برای اعلان دخول وقت نماز، اقدام به گفتن اذان به صورت دسته جمعی در معابر عمومی می کنند که الحمدللّه این کار اثر زیادی در جلوگیری از فساد علنی در منطقه داشته و موجب روی آوردن مردم به خصوص جوانان به نماز اوّل وقت شده است. ولی فردی می گوید این عمل در دین اسلام وارد نشده و بدعت است و گفته او باعث ایجاد شبهه در این زمینه شده است. نظر شریف حضرت عالی چیست؟

ج. اذان اعلامی در اوّل وقت نمازهای واجب یومیه و تکرار آن از طرف شنوندگان از مستحبّات شرعی مؤکّد است؛ و اذان گفتن به صورت دسته جمعی در معابر عمومی، اگر موجب سدّ معبر و یا اذیّت دیگران نشود، اشکال ندارد.

 

اذان گفتن بر بالای بام

س۱۱۵. از آن جا که اذان گفتن با صدای بلند یک عمل عبادی ی است که ثواب زیادی دارد، تعدادی از مؤمنین تصمیم گرفته اند که بدون بلندگو بالای بام خانه های خود به خصوص برای نماز صبح، اذان بگویند. سؤال این است که در صورت اعتراض بعضی از همسایگان این عمل چه حکمی دارد؟

ج. اذان گفتن بر بالای بام به نحو متعارف اشکال ندارد.

 

پخش برنامه ی سحر از بلندگوی مسجد

س۱۱۶. پخش برنامه های خاص سحرهای ماه مبارک رمضان از بلندگوی مسجد جهت شنیدن همگان، چه حکمی دارد؟

ج. در جاهایی که بیشتر مردم در شب های ماه مبارک رمضان برای قرائت قرآن و خواندن دعا و شرکت در مراسم دینی و امثال آن بیدار هستند، اشکال ندارد. ولی اگر سبب اذیت همسایگان مسجد شود، جایز نیست.

 

پخش قرآن و دعا از بلندگوی مسجد

س۱۱۷. آیا پخش آیات قرآنی قبل از اذان صبح و دعا بعد از آن با صدای بلند به وسیله بلندگوی مسجد و سایر مراکز به طوری که از چند کیلومتر دورتر قابل شنیدن باشد، جایز است؟ با توجه به این که این برنامه گاهی بیشتر از نیم ساعت طول می کشد.

ج. پخش اذان به نحو متعارف برای اعلام داخل شدن وقت نماز صبح به وسیله بلندگو اشکال ندارد، ولی پخش آیات قرآنی و دعا و غیر آن از بلندگوی مسجد، اگر موجب اذیت همسایگان شود، توجیه شرعی ندارد؛ و بلکه دارای اشکال است.

 

اکتفا به اذان زن برای مرد

س۱۱۸. آیا جایز است که مرد در نماز به اذان زن اکتفا کند؟

ج. اکتفا به اذان زن برای مرد محل اشکال است.

 

شهادت سوّم در اذان

س۱۱۹. نظر شریف جناب عالی درباره شهادت سوم اذان که دلالت بر پیشوا بودن و ولایت سید الاوصیاء علی بن ابی طالب(صلوات الله علیه وعلیهم) می کند، در اذان و اقامه نماز واجب چیست؟

ج. گفتن «أشهد أنّ علیاً ولی الله» به عنوان شعار تشیع، خوب و مهم است، و باید به قصد قربت مطلقه گفته شود، ولی جزو اذان و اقامه نیست.

 

نماز ایستاده در آخر وقت یا نشسته در اول وقت

س۱۲۰. مدتی است از درد کمر رنج می برم ولی گاهی اوقات درد آن شدیدتر است به حدّی که نمی توانم نمازهایم را ایستاده بخوانم، با توجه به این مسأله، اگر اوّل وقت بخواهم نماز بخوانم، باید نشسته بخوانم ولی اگر صبر کنم، شاید در آخر وقت بتوانم ایستاده نماز بخوانم، با این وضع وظیفه من چیست؟

ج. اگر احتمال می دهید که در آخر وقت بتوانید نماز خود را ایستاده بخوانید، بنا بر احتیاط، باید تا آن هنگام صبر کنید، ولی اگر در اوّل وقت به خاطر عذری نماز خود را نشسته خواندید و سپس تا آخر وقت عذر شما برطرف نشد نمازی که خوانده اید صحیح است و اعاده لازم نیست و اگر در اوّل وقت قادر بر نماز ایستاده نبودید و یقین داشتید که ناتوانی شما از نماز تا آخر وقت ادامه خواهد یافت، ولی قبل از آخر وقت عذر شما برطرف شد و توانستید ایستاده نماز بخوانید باید نماز را به طور ایستاده اعاده کنید

احکام

مکان نمازگزار

 

نماز خواندن در مکان غصبی

س۳۳. آیا نشستن و نماز خواندن یا عبور کردن از مکان هایی که دولت ظالم آن ها را غصب می کند، جایز است؟

ج. در صورت علم به غصب، احکام و آثار مغصوب مترتّب است.

 

نماز خواندن در زمین وقفی تصرّف شده

س۳۴. نماز خواندن در زمینی که قبلاً وقف بوده و دولت آن را تصرّف نموده و در آن مدرسه ساخته است، چه حکمی دارد؟

ج. اگر احتمال قابل توجهی داده شود که تصرّف مذکور مجوّز شرعی داشته است، نماز خواندن در آن مکان اشکال ندارد.

 

نماز خواندن در مدارس مشکوک الغصب

س۳۵. من نماز جماعت را در تعدادی از مدارس اقامه می کنم. زمین بعضی از این مدارس از صاحبان آن بدون رضایت آن ها گرفته شده است. نماز من و دانش آموزان در این مدارس چه حکمی دارد؟

ج. اگر احتمال قابل توجهی داده شود که مسئول ذی ربط به استناد مجوّز قانونی و شرعی اقدام به احداث مدارس در آن اراضی نموده، نماز خواندن در آن اشکال ندارد.

 

نماز خواندن بر سجاده و با لباس غیر مخمّس

س۳۶. اگر شخصی مدتی بر سجاده یا با لباسی که خمس به آن تعلّق گرفته است، نماز بخواند، نمازهای او چه حکمی دارد؟

ج. نمازهایی که تا به حال در آن خوانده، صحیح است.

 

محل ایستادن مرد و زن در نماز جماعت

س۳۷. آیا این گفته که باید مردان هنگام نماز جلوتر از ن بایستند، صحیح است؟

ج. بنا بر احتیاط واجب لازم است بین زن و مرد در حال نماز، حداقل یک وجب فاصله باشد و در این صورت اگر زن و مرد محاذی یکدیگر بایستند یا زن جلوتر از مرد بایستد نماز هر دو صحیح است.

 

نصب تصویر در مسجد

س۳۸. نصب تصویر امام خمینی(ره) و شهدای انقلاب اسلامی در مساجد، با توجه به این که خود حضرت امام(ره) عدم تمایل خود را نسبت به نصب عکسشان در مساجد ابراز کرده و راجع به کراهت آن هم مطالبی وجود دارد، چه حکمی دارد؟

ج. اشکال ندارد لکن اگر در شبستان باشد بهتر است هنگام نماز، به طریقی روی آن پوشانده شود.

 

عبادت در خانه ی سازمانی با حکم تخلیه

س۳۹. شخصی در یک خانه دولتی زندگی می کند که مدت ست وی در آن به پایان رسیده و حکم تخلیه نیز به او ابلاغ شده است. نماز و روزه های وی بعد از انقضای موعد مقرر تخلیه، چه حکمی دارد؟

ج. اگر از طرف مسئولین مربوطه مجاز به استفاده از آن خانه بعد از مهلت مقرر نباشد، تصرّفات او در آن، حکم غصب را دارد.

 

نماز خواندن بر سجاده و مهر منقّش

س۴۰. آیا نماز خواندن بر سجاده ای که شکلهایی روی آن رسم شده و یا بر مهری که دارای نقش است، کراهت دارد؟

ج. فی نفسه اشکال ندارد، ولی اگر به گونه ای باشد که بهانه به دست کسانی دهد که تهمت به شیعه می زنند، تولید آن و نماز خواندن بر آن جایز نیست. و همچنین اگر موجب تفرق حواس و از بین رفتن حضور قلب در نماز شود، کراهت دارد.

 

نجاست مکان نمازگزار

س۴۱. اگر مکان نمازگزار پاک نباشد ولی محل سجده پاک باشد، آیا نماز صحیح است؟

ج. اگر نجاست مکان نمازگزار به لباس یا بدن وی سرایت نکند و محل سجده هم پاک باشد، نماز در آن مکان اشکال ندارد.

 

اقامه ی نماز در اداره ی مشکوک الوقف

س۴۲. ساختمان کنونی اداره ای که در آن کار می کنم، در گذشته قبرستان بود که چهل سال قبل متروکه شده و سی سال است که این ساختمان در آن ایجاد شده است. در حال حاضر ساختمان همه زمین های اطراف اداره تمام گردیده و اثری از قبرستان باقی نمانده است. با توجه به مطالب مذکور امیدواریم پاسخ فرمایید که آیا اقامه نماز در این اداره توسط کارمندان آن از نظر شرعی صحیح است یا خیر؟

ج. نماز خواندن و تصرّفات دیگر در این اداره اشکال ندارد، مگر این که از طریق شرعی ثابت شود زمینی که ساختمان مذکور در آن ایجاد شده، وقف برای دفن اموات بوده و به طریق غیر شرعی، تصرّف گردیده و در آن ساختمان سازی شده است.

 

اقامه ی نماز در پارک مشکوک المالک

س۴۳. جوانان مؤمن تصمیم گرفته اند که به منظور امر به معروف، هفته ای یک یا دو روز نماز را در پارک ها اقامه کنند، ولی بعضی اشکال می کنند که مالکیت زمین های پارک ها مشخص نیست. نماز خواندن در آن ها چه حکمی دارد؟

ج. نماز خواندن در پارک های فعلی و غیر آن اشکال ندارد و به صرف احتمال غصب توجهی نمی شود.

 

اقامه ی نماز در مدرسه ی نزاعی

س۴۴. زمین یکی از دبیرستان های این شهر ملک یکی از افراد است. این زمین طبق نقشه شهر باید به پارک تبدیل می شد، ولی به علت نیاز شدید و با موافقت مسئولین مربوطه، مقرر شد که تبدیل به مدرسه شود. از آن جایی که صاحب آن زمین راضی به تملک آن توسط دولت نیست و عدم رضایت خود را نسبت به اقامه نماز و مانند آن در زمین مذکور اعلام نموده است. امیدواریم نظر شریف خود را راجع به نماز خواندن در این مکان اعلام فرمایید.

ج. اگر گرفتن زمین از مالک شرعی آن طبق قانونی که توسط مجلس شورای اسلامی وضع و به تأیید شورای نگهبان رسیده است، انجام گرفته باشد، نماز خواندن و تصرّفات دیگر در آن مکان اشکال ندارد.

 

تخریب دیوار دو مسجد نزدیک به هم

س۴۵. در شهر ما دو مسجد مجاور هم وجود دارد که دیوار بین آن دو آن ها را از هم جدا می کند. مدتی پیش تعدادی از مؤمنین برای این که دو مسجد به هم وصل شوند، اقدام به خراب کردن قسمت زیادی از دیوار فاصل بین آن دو نمودند، و همین امر باعث شبهه برای بعضی در مورد اقامه نماز در آن دو مسجد شد و هنوز هم این شک برای آنان وجود دارد. امیدواریم راه حل این مشکل را بیان فرمایید.

ج. از میان برداشتن دیواری که بین دو مسجد فاصله انداخته، باعث اشکال در اقامه نماز در دو مسجد نیست.

 

نماز خواندن در رستورانهای بین راهی

س۴۶. در جاده ها رستورانهایی وجود دارد که در کنار آن ها مکان هایی برای خواندن نماز قرار دارد، اگر کسی در آن رستوران غذا نخورد، آیا جایز است در آن مکان ها نماز بخواند یا این که ابتدا باید اجازه بگیرد؟

ج. اگر احتمال دهد نماز خانه ملک صاحب رستوران است و استفاده از آن مخصوص کسانی است که در آن رستوران غذا می خورند، باید اجازه بگیرد.

 

نماز خواندن در زمین غصبی

س۴۷. آیا نماز کسی که در زمین غصبی روی سجاده یا چوب و مانند آن نماز خوانده، صحیح است یا باطل؟

ج. نماز در زمین غصبی باطل است، هرچند روی جا نماز و تخت باشد.

 

نماز خواندن در ادارات مصادره ای

س۴۸. در بعضی از شرکت ها و مؤسسه هایی که امروزه در اختیار دولت قرار دارد بعضی اعضای شرکت و کارمندان از شرکت در نماز جماعتی که در آن جا اقامه می شود خودداری می کنند، به این دلیل که آن مکان ها توسط دادگاه شرع از صاحبان آن ها مصادره شده است. خواهشمندیم نظر مبارک را در این باره بیان فرمایید.

ج. اگر احتمال می دهند که قاضی صادر کننده ی حکم مصادره، با صلاحیت قانونی و بر اساس موازین شرعی و قانونی، اقدام به صدور حکم کرده است، عمل او شرعاً محکوم به صحّت است، و بنا بر این تصرّف در آن مکان جایز است؛ و حکم غصب بر آن منطبق نیست.

 

اقامه ی نماز جماعت در حسینیه ی مجاور مسجد

س۴۹. اگر مسجدی مجاور حسینیه ای باشد، آیا اقامه نماز جماعت در حسینیه صحیح است و آیا ثواب آن در هر دو برابر است؟

ج. شکی نیست که فضیلت نماز در مسجد بیشتر از فضیلت نماز درغیر مسجد است، ولی خواندن نماز جماعت در حسینیه یا در هر مکان دیگری فی‌نفسه اشکال شرعی ندارد.

 

نماز خواندن در محل پخش موسیقی حرام

س۵۰. آیا نماز خواندن در مکانی که موسیقی حرام پخش می شود، صحیح است یا خیر؟

ج. اگر نماز خواندن در آن محل مستم گوش دادن به موسیقی حرام باشد، توقف در آن جا جایز نیست، ولی نماز محکوم به صحّت است، و با فرض این که موسیقی باعث عدم توجه و تمرکز حواس می شود، نماز خواندن در آن مکان مکروه است.

 

نماز خواندن در قایق مأموریتی

س۵۱. نماز کسانی که با قایق به مأموریت فرستاده می شوند و وقت نماز آن ها می رسد، به طوری که اگر در همان زمان نماز نخوانند، بعد از آن نمی توانند نماز خود را داخل وقت بخوانند، چه حکمی دارد؟

ج. در فرض مزبور واجب است که نماز را در وقت آن به هر صورتی که ممکن است، ولو در داخل همان قایق، بخوانند

احکام

قبله

 

تعیین جهت قبله

س۲۸. خواهشمندیم به سؤالات زیر پاسخ فرمایید:
۱ .به استناد بعضی از کتاب های فقهی، گفته شده که معمولاً در روزهای هفتم خرداد و بیست و پنجم تیر^(۱) آفتاب به طور عمودی بر کعبه می تابد. آیا در این هنگام، تشخیص جهت قبله با نصب شاخص در زمانی که صدای اذان مکه بلند می شود، امکان دارد؟ اگر جهت قبله در محراب مساجد با جهت سایه شاخص اختلاف داشت، کدام یک صحیح تر است؟
۲  .آیا اعتماد بر قبله نما صحیح است؟

ج. اعتماد بر شاخص یا قبله نما در صورتی که موجب اطمینان برای مکلّف شود، صحیح است و باید طبق آن عمل گردد، و در غیر این صورت می توان بر اساس محراب مساجد و قبور مسلمین جهت قبله را تشخیص داد.

 

جنگ، مانع تعیین جهت قبله

س۲۹. اگر شدّت درگیری و جنگ، مانع تعیین جهت قبله شود، آیا نماز خواندن به هر طرف صحیح است؟

ج. اگر گمانش به هیچ طرف نمی رود و وقت هم باشد بنا بر احتیاط، باید به چهار طرف نماز خوانده شود. ولی اگر وقت نباشد، به مقدار وسعت وقت به هر طرف که احتمال می دهد قبله است، نماز بخواند.

 

ملاک روبه قبله بودن

س۳۰. اگر نقطه مقابل کعبه مکرّمه در طرف دیگر زمین مشخص شود به طوری که اگر خط مستقیمی از وسط زمین کعبه عبور کند و زمین را شکافته و از مرکز آن بگذرد، از سمت دیگر این نقطه بیرون آید، در این جا چگونه می توان رو به قبله ایستاد؟

ج. ملاک روبه قبله بودن این است که انسان از سطح کره زمین به طرف بیت عتیق باشد، یعنی از طرف سطح زمین رو به طرف کعبه که روی زمین در مکه مکرّمه ساخته شده است، بایستد. بنا بر این اگر انسان در یک نقطه ای از کره زمین باشد که اگر خطوط مستقیمی از چهار جهت آن مکان بر سطح کره زمین به طرف مکه مکرّمه ترسیم شود، از نظر مسافت با هم مساوی باشند، مخیر است برای قبله به هر طرف که خواست بایستد و نماز بخواند. ولی اگر مسافت خطوط در بعضی از جهت ها کمتر و کوتاه تر باشد به مقداری که با آن، صدق عرفی رو به قبله بودن اختلاف پیدا کند، بر انسان واجب است جهت کوتاه تر را انتخاب کند.

 

جهل به جهت قبله

س۳۱. اگر انسان در وضعیتی باشد که اصلاً جهت قبله را نداند و گمانش نیز به هیچ طرف نرود، وظیفه اش نسبت به نماز چیست، یعنی به کدام جهت نماز بخواند؟

ج. در مفروض سؤال بنا بر احتیاط باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر برای چهار نماز وقت ندارد، به هر اندازه که وقت دارد، نماز بخواند.

 

تشخیص قبله در قطب شمال و جنوب

س۳۲. تشخیص قبله در قطب شمال و جنوب چگونه است و نماز چگونه خوانده می شود؟

ج. ملاک تعیین جهت قبله در قطب شمالی و جنوبی، تعیین کوتاه ترین خط از مکان نمازگزار از روی سطح زمین به طرف کعبه است، و پس از تعیین آن خط، باید به همان طرف نماز خواند.

---

۱.   یعنی در روز بیست‌وهشتم ماه پنجم و روز شانزدهم ماه هفتم از سال میلادی.

احکام